Kątem, który najczęściej spotykamy w budowie maszyn jest kąt prosty 90°, czyli prostopadłość. Podstawowym narzędziem pomiarowym, którym możemy ocenić prostopadłość jest kątownik. Wyróżniamy następujące rodzaje kątowników:
- kątowniki powierzchniowe płaskie MKSa,
zdjęcie: Kątownik płaski MKSa 200×130 mm Klasa 1
- kątowniki powierzchniowe z grubym ramieniem MKSb,
- kątowniki powierzchniowe ze stopką MKSc,
zdjęcie: Kątownik ze stopką MKSc 200×130 mm Klasa 1
- kątowniki krawędziowe płaskie MKSg,
zdjęcie: Kątownik krawędziowy MKSg 875/00 150×100 mm Hogetex
- kątowniki krawędziowe z grubym ramieniem MKSh,
- kątowniki krawędziowe pełne MKSh,
- kątowniki walcowe MKSm
zdjęcie: Kątownik walcowy precyzyjny 200 mm
W każdym ramiennym kątowniku możemy wyróżnić kąt prosty zewnętrzny i wewnętrzny oraz powierzchnie boczne. Sytuacja ta nie dotyczy oczywiście kątownika walcowego i krawędziowego pełnego, które wykonuje się z pełnego materiału więc nie posiadają kąta wewnętrznego, a w kątowniku walcowym powierzchnia boczna jest jednocześnie powierzchnią roboczą. Materiałem na kątowniki jest stal narzędziowa lub odporna na korozję i wtedy są obrobione cieplnie do 48-57 HRC, albo konstrukcyjna wyższej jakości nieobrobiona cieplnie.
Kątowniki wykonane są w następujących klasach dokładności: 00, 0, 1 i 2. Zaleca się w praktyce warsztatowej stosowanie kątowników wykonanych w klasie 1 dokładności, natomiast w pracach traserskich kątowniki w klasie 2.
Wielkość kątownika określa długość dłuższego ramienia. Najmniejsza wielkość to 50 mm, a największa dotyczy kątowników powierzchniowych i wynosi 1500 mm. Kątowniki krawędziowe mogą mieć wielkość 300 mm, a walcowe od 150 do 630 mm.
Poniżej znajdują się tabele przedstawiające odchyłki dla kątowników stalowych. Dotyczą one kątowników powierzchniowych dwuramiennych i krawędziowych.
| Długość dłuższego ramienia l1, mm | Tolerancja prostopadłości dla klas dokładności µm | |||
| 00 | 0 | 1 | 2 | |
| 50 | 3 | – | – | – |
| 75 | 3 | 7 | 14 | 28 |
| 100 | 3 | 7 | 15 | 30 |
| 150 | 4 | 8 | 18 | 35 |
| 200 | 4 | 9 | 20 | 40 |
| 250 | 5 | 10 | 23 | 45 |
| 300 | 5 | 11 | 25 | 50 |
| 500 | 7 | 15 | 35 | 70 |
| 750 | 10 | 20 | 48 | 95 |
| 1000 | 12 | 25 | 60 | 120 |
| 1500 | 17 | 35 | 85 | 170 |
| Długość ramienia mm | Tolerancja prostoliniowości / płaskości dla klas dokładności, µm | |||
| 00 | 0 | 1 | 2 | |
| 40 | 2 | – | – | – |
| 50 | 2 | 3 | 5 | 10 |
| 70 | 2 | 3 | 5 | 11 |
| 75 | 2 | 3 | 6 | 11 |
| 100 | 2 | 3 | 6 | 12 |
| 130 | 3 | 3 | 7 | 13 |
| 150 | 3 | 4 | 7 | 14 |
| 165 | 3 | 4 | 7 | 15 |
| 175 | – | – | – | 15 |
| 200 | 3 | 4 | 8 | 16 |
| 250 | 3 | 5 | 9 | 18 |
| 300 | 3 | 5 | 10 | 20 |
| 330 | 3 | 5 | 11 | – |
| 375 | – | – | – | 23 |
| 500 | 4 | 7 | 14 | 28 |
| 660 | 5 | 9 | 17 | – |
| 750 | 5 | 10 | 19 | 38 |
| 1000 | 6 | 12 | 24 | 48 |
| 1500 | 8 | 17 | 34 | 68 |
Kątowniki walcowe wykonane są tylko w wysokich klasach dokładności i służą zasadniczo do sprawdzania kątowników użytkowych lub do bardzo dokładnych pomiarów, podobnie jak i kątowniki krawędziowe pełne.
Kątowniki wykonane w różnych klasach znaleźć można na stronie www.pomiarowenarzędzia.pl w zakładce Kątowniki.